Motorclub verboden (hoger beroep Bandidos)

beschikking van 18 december 2018

in het hoger beroep van

verweerders in het incidenteel hoger beroep,
in de procedure bij de rechtbank: belanghebbenden,

in de zaken van

Openbaar Ministerie,
hierna: het OM,
woonplaats kiezend bij het Landelijk Parket te Rotterdam,

verweerder in het principaal hoger beroep,

appellant in het incidenteel hoger beroep,

in de procedure bij de rechtbank: verzoeker,

tegen

de informele vereniging de Nederlandse afdeling van de Bandidos Motorcycle Club, 
hierna: BMC Holland,

zonder bekende vestigingsplaats in of buiten Nederland,
in de procedure bij de rechtbank: verweerster,
niet verschenen,

en tegen

de buitenlandse corporatie Bandidos Motorcycle Club, 
hierna: BMC Internationaal,

zonder bekende vestigingsplaats,
in de procedure bij de rechtbank: verweerster,

niet verschenen.

In de beschikkingen van de rechtbank Midden-Nederland van 20 december 2017 en 
7 februari 2018 in de zaken met zaaknummers C/16/427066 en C/16/427070 staat hoe de procedures bij de rechtbank zijn verlopen.

Het gerechtshof (hierna: het hof) heeft de volgende stukken gekregen van partijen:
– het beroepschrift van BMC Sittard en BMC Europe (met daarbij de stukken van de procedure bij de rechtbank), dat bij het hof is binnengekomen op 19 maart 2018;

– het verweerschrift met bijlagen van het OM, dat bij het hof is binnengekomen op 28 juni 2018;

– het incidenteel verweerschrift van BMC Sittard en BMC Europe, dat bij het hof is binnengekomen op 27 juli 2018;
– een brief van 23 augustus 2018 van het OM met een gegevensdrager en twee e-mails van 24 augustus 2018 van het OM met een link naar de gegevens op de gegevensdrager.

Het hof heeft de zaak behandeld tijdens zijn zitting in Arnhem op 28 augustus 2018. Bij die zitting waren:
– de heer [Persoon A] (voorzitter) en de heer [Persoon B] (secretaris) namens BMC Europe;
– de advocaat van BMC Sittard en BMC Europe, 
– mrs. [Persoon C] en [Persoon D] namens het OM.
Het hof heeft BMC Holland en BMC Internationaal volgens de regels opgeroepen om naar de zitting van het hof te komen, maar zij zijn niet gekomen. Tijdens de zitting hebben de advocaat van BMC Sittard en BMC Europe en het OM de zaak toegelicht. Zij hebben daarbij aantekeningen gebruikt. Van wat er op zitting is gebeurd en besproken is een verslag (proces-verbaal) gemaakt. Dat verslag hoort bij de stukken van de zaak.

De kern van de zaak

Waar het in deze zaak, kort gezegd, om gaat, is of het noodzakelijk is om Bandidos-motorclubs in Nederland te verbieden. Het OM heeft daarvoor verzoeken gedaan die zijn gericht tegen BMC Internationaal en tegen BMC Holland. In beide gevallen moet worden beoordeeld of de werkzaamheid van een rechtspersoon of corporatie in strijd is met de openbare orde. Het hof zal tot de conclusie komen dat daarvan bij BMC Internationaal niet en bij BMC Holland wel sprake is. Het verzoek van het OM tegen BMC Internationaal zal worden afgewezen. Het verzoek van het OM om BMC Holland te verbieden, zal worden toegewezen. Hierna (onder 4.) wordt uitgelegd hoe het hof tot dat oordeel is gekomen. Maar eerst zal het hof weergeven wat hierover in de wet staat, welke verzoeken het OM heeft gedaan, wat de rechtbank heeft beslist, en wat de partijen in hoger beroep willen.

In artikel 2:20 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW) staat: 
“Een rechtspersoon waarvan de werkzaamheid in strijd is met de openbare orde, wordt door de rechtbank op verzoek van het openbaar ministerie verboden verklaard en ontbonden.”

Het OM heeft de rechtbank gevraagd om op grond van artikel 10:122 BW met een beschikking voor recht te verklaren dat de werkzaamheid van BMC Internationaal in strijd is met de openbare orde als bedoeld in artikel 2:20 BW. Het OM heeft de rechtbank daarbij gevraagd die beschikking uitvoerbaar bij voorraad te verklaren, wat wil zeggen dat de beslissing werking heeft, ook als daartegen hoger beroep is ingesteld. 
De rechtbank heeft BMC Internationaal opgeroepen te komen naar de rechtbank, maar BMC Internationaal is daar niet verschenen. Wel heeft BMC Europe zich bij de rechtbank gemeld als belanghebbende. BMC Europe heeft de rechtbank laten weten het niet eens te zijn met het verzoek van het OM. De rechtbank heeft daarna in haar beschikking van 20 december 2017 voor recht verklaard dat de werkzaamheid van BMC Internationaal in strijd is met de openbare orde als bedoeld in artikel 2:20 BW en die beschikking uitvoerbaar bij voorraad verklaard.

BMC Sittard en BMC Europe presenteren zich in de procedure bij de rechtbank en het hof als zelfstandige rechtspersonen die belanghebbenden zijn bij de verzoeken van het OM. Belanghebbenden mogen in hoger beroep komen van een beschikking die hun belangen raakt. BMC Sittard en BMC Europe mogen dus in hoger beroep komen van de beschikking van de rechtbank van 20 december 2017.

De beschikking van de rechtbank van 20 december 2017 vormt in de zaak tegen BMC Internationaal een eindbeschikking omdat daarmee in het dictum (dat betekent: de uiteindelijke beslissing op de verzoeken onder het kopje “De beslissing”) over alles wat het OM had gevraagd is beslist. De beschikking van 20 december 2017 vormt in de zaak tegen BMC Holland voor een deel een eindbeschikking (namelijk voor zover op het verzoek tot verbodenverklaring en ontbinding in het dictum is beslist) en voor een deel een tussenbeschikking omdat op het verzoek tot benoeming van een vereffenaar nog niet werd beslist en de zaak daarvoor werd aangehouden. Op het verzoek tot benoeming van een vereffenaar heeft de rechtbank later, bij beschikking van 7 februari 2018, beslist.

BMC Sittard en BMC Europe hebben op tijd hoger beroep ingesteld tegen de beschikking van de rechtbank van 20 december 2017. Dit hoger beroep heeft betrekking op zowel de verbodenverklaring en ontbinding van BMC Holland als op de verklaring voor recht dat de werkzaamheid van BMC Internationaal in strijd is met de openbare orde als bedoeld in artikel 2:20 BW. Het hoger beroep van BMC Sittard en BMC Europe betreft alleen de beschikking van 20 december 2017 en heeft geen betrekking op de beschikking van de rechtbank van 7 februari 2018 waarbij is beslist op het verzoek van het OM tot benoeming van een vereffenaar over BMC Holland.

Het OM heeft in zijn verweerschrift incidenteel hoger beroep ingesteld tegen de beschikking van 7 februari 2018. Dat is niet mogelijk. Volgens vaste rechtspraak van de Hoge Raad mag in een hoger beroep tegen een tussenuitspraak of einduitspraak ook incidenteel hoger beroep worden ingesteld tegen in dezelfde zaak gegeven eerdere tussenuitspraken waartegen het principaal hoger beroep zich niet richt, maar dit geldt niet voor latere (tussen- of eind)uitspraken. Een incidenteel hoger beroep mag zich niet richten tegen latere uitspraken dan waartegen het principaal hoger beroep zich richt. Tegen de beschikking van 7 februari 2018 had het OM, binnen de daarvoor geldende termijn, hoger beroep moeten instellen. Dat heeft het OM niet gedaan. Het OM is daarom niet ontvankelijk in het incidenteel hoger beroep. Dit heeft als gevolg dat het hof niet toekomt aan een inhoudelijke beoordeling van het incidenteel hoger beroep van het OM.

BMC Sittard en BMC Europe hebben zeven bezwaren (grieven) aangevoerd tegen de beslissing van de rechtbank en de redenen die de rechtbank daarvoor heeft genoemd. Het hof zal deze bezwaren bespreken.

Dit betekent dat hoge eisen moeten worden gesteld aan verzoeken op grond van de artikelen 2:20 en 10:122 BW en de motivering en onderbouwing daarvan. Uit de motivering en onderbouwing van de verzoeken moet blijken dat sprake is van een rechtspersoon of corporatie zoals in de artikelen 2:20 en 10:122 BW bedoeld. Ook moet in voldoende mate vaststaan dat sprake is van gedragingen die een daadwerkelijke aantasting vormen van als wezenlijk ervaren beginselen van ons rechtsstelsel en die onze samenleving ontwrichten of kunnen ontwrichten en die aan de desbetreffende rechtspersoon of corporatie kunnen worden toegerekend.

Het hof zal eerst het vierde bezwaar van BMC Europe bespreken. Volgens dat bezwaar is de Nederlandse rechter niet bevoegd om op het verzoek van het OM te beslissen voor zover het de Bandidos-verenigingen in Europa betreft.

Dit bezwaar gaat niet op. BMC Europe beroept zich op de EEX-Vo II (voluit: de Verordening (EU) 1215/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2012 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (Herschikking) (PB 2012, L 351, blz. 1) en het EVEX II (voluit: het Verdrag betreffende de rechterlijke bevoegdheid en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (Lugano, 30 oktober 2007; Pb EU 2007, L 339/3; Trb. 2009, 223). Deze verordening en dit verdrag zijn alleen van toepassing op zaken met een internationaal karakter ten aanzien van rechtspersonen die hun woonplaats hebben in een lidstaat van de Europese Unie. De verzoeken van het OM richten zich tegen een (volgens het OM) in de Verenigde Staten gevestigde corporatie en een (volgens het OM) in Nederland gevestigde vereniging. Er zijn geen aanwijzingen dat de corporatie en vereniging waarop het OM het oog heeft (ergens anders) in Europa hun vestigingsplaats hebben. Het verzoek tegen de in Nederland gevestigde vereniging heeft geen internationaal karakter. De corporatie waartegen het andere verzoek zich richt, is niet in een EU-lidstaat gevestigd. De Nederlandse rechter is daarom op grond van artikel 3, aanhef en onder a van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering bevoegd de verzoeken te beoordelen, omdat het OM als verzoeker woonplaats heeft in Nederland. De omstandigheid dat BMC Europe als belanghebbende in de procedure is verschenen, doet aan deze bevoegdheid niet af. Of de verzoeken van het OM wel onder het materiële toepassingsbereik van EEX-Vo II en het EVEX-II vallen, hoeft het hof dan ook niet te bespreken.

Het eerste bezwaar van BMC Sittard en BMC Europe tegen de beslissing van de rechtbank is dat de rechtbank ten onrechte heeft geoordeeld dat er een wereldwijde Bandidos Motorcycle Club bestaat. Daarbij hebben BMC Sittard en BMC Europe – terecht – geen bezwaar gemaakt tegen de overweging van de rechtbank dat Bandidos Motorcycle Club als een corporatie in de zin van artikel 10:122 BW kan worden aangemerkt als zij als een zelfstandige eenheid of organisatie naar buiten optreedt. Ook het hof gaat daarvan uit. Dit betekent dat het hof de vraag moet beantwoorden of BMC Internationaal een wereldwijde, als een zelfstandige eenheid of organisatie naar buiten optredende motorclub is. De omstandigheden die het OM daarvoor heeft aangevoerd, vindt het hof onvoldoende om te kunnen aannemen dat BMC Internationaal een wereldwijde, als een zelfstandige eenheid of organisatie naar buiten optredende motorclub is. Het hof zal dat uitleggen.

Vast staat dat motorclubs onder de naam Bandidos zijn ontstaan in de Verenigde Staten en dat in de Verenigde Staten sprake is van een landelijke organisatie van Bandidos-motorclubs. Vervolgens zijn ook in andere landen, verspreid over Europa, Australië en Azië (Australië en Azië worden samen ook wel “Australasia” genoemd), motorclubs onder de naam Bandidos opgericht. In Europa zijn de Bandidos-motorclubs (ook wel chapters genoemd) georganiseerd in BMC Europe. Er zijn wel aanwijzingen dat er tot 2007 wereldwijd tussen de Bandidos-motorclubs in Amerika, Europa, Australië en Azië nauw werd samengewerkt, maar ook is voldoende aannemelijk dat daarvan vanwege een conflict tussen de Amerikaanse organisatie aan de ene kant en de organisaties in de andere continenten aan de andere kant sindsdien geen sprake meer is. Het OM heeft niet voldoende gemotiveerde feiten gesteld waaruit blijkt dat er in de Verenigde Staten toch (nog) een internationaal (in de zin van wereldwijd) bestuur, kantoor (“hoofdkwartier”) of organisatie is die op een of andere manier zeggenschap heeft over Bandidos-motorclubs elders in de wereld of daarvoor centraal georganiseerde activiteiten ontplooit. Het OM heeft wel gesteld dat de president van Bandidos USA ook de wereldwijde president is, maar BMC Europe heeft dat bij de rechtbank tegengesproken. Daartegenover heeft het OM dit niet voldoende met feiten onderbouwd. Het hof kan daarom daarvan niet uitgaan. Ook is niet gebleken van wereldwijde, besluiten nemende vergaderingen waaraan alle Bandidos-motorclubs in de hele wereld onderworpen zijn. Er is wel sprake van een gemeenschappelijke website waarop doorgeklikt kan worden naar landelijk of lokaal opererende Bandidos-motorclubs, maar het OM heeft niet duidelijk gemaakt wie deze website beheert en onderhoudt. Er is dus ook niet aannemelijk geworden dat achter de website een (in de Verenigde Staten gevestigde) wereldwijde, zelfstandige eenheid schuilgaat. Hetzelfde geldt voor het beheer en de uitgifte van de clubkleding, logo’s en onderscheidingstekens voor Bandidos-leden wereldwijd; niet is gebleken dat daarvoor een wereldwijde organisatie verantwoordelijk is. Als er internationale activiteiten worden georganiseerd, blijkt uit de gegevens die het OM daarover heeft aangeleverd eerder dat de organisatie daarvan in handen is van een lokale motorclub (chapter) of van de continentale organisatie (in Europa, Australië of Azië). Dat deze activiteiten zijn georganiseerd of aangestuurd door een wereldwijde overkoepelende organisatie is niet gebleken.

Er zijn ook nog andere omstandigheden die erop wijzen dat er juist geen sprake is van een wereldwijde organisatie van Bandidos, maar dat de Bandidos-leden lokaal en per werelddeel zijn georganiseerd. Zo bestaat er een boek met de naam “Bible of the Bandidos Motorcycleclub Europe” dat onder meer “The basic rules of The Bandidos MC Europe” bevat. Dit duidt erop dat de Bandidos in Europa hun eigen regels hebben vastgesteld. Een zelfde soort, maar niet gelijkluidend, handboek bestaat er voor de Bandidos in Australië en Azië (“Australasia”). Of een dergelijk boek ook bestaat voor de Bandidos in (Noord en Zuid)Amerika is niet duidelijk geworden. In ieder geval is niet gebleken dat er ook een wereldwijd, internationaal handboek is of dat de regels in de handboeken van Europa en Australasia zijn opgelegd vanuit een overkoepelende wereldwijde organisatie. Europa heeft een eigen President (“National Presidente”) en volgens het OM ook andere bestuursleden (zie bijlage 67 van het OM, p. 5, 10). Er is in Europa een kantoor en er wordt op Europees niveau contributie geïnd van lokale chapters binnen de regio (zie bijlage 67 van het OM, p. 6-8). Deze chapters krijgen aanwijzingen vanuit BMC Europe (zie o.a. bijlage 67 van het OM, p. 11). Ook worden er op Europees niveau afspraken gemaakt over de op de website te publiceren content (zie bijlage 67 van het OM, p. 4). Tijdens de behandeling in hoger beroep heeft het OM toegelicht dat de uitgifte van clubkleding, logo’s en onderscheidingstekens aan de chapters in Europa op Europees niveau wordt gecoördineerd (zie ook bijlage 67 van het OM, p. 10-11). Dit alles zijn aanwijzingen dat BMC Europe een zelfstandige Europese organisatie is en de Bandidos-motorclubs lokaal en per werelddeel zijn georganiseerd. Voor het bestaan van een wereldwijde zelfstandige Bandidos-organisatie zijn daarentegen onvoldoende aanwijzingen gebleken.

Het OM heeft nog aangevoerd dat leden van motorclubs over de hele wereld onder de naam Bandidos dezelfde kleding en kleuren (met logo’s en onderscheidingstekens) dragen, dezelfde slogans gebruiken, zichzelf als een wereldwijde motorclub omschrijven en daarmee als een eenheid naar buiten treden. Maar ook dat vindt het hof niet voldoende om BMC Internationaal als corporatie aan te merken. Die gemeenschappelijke kenmerken laten zich verklaren doordat de Bandidos-motorclubs alle dezelfde oorsprong hebben, namelijk de Bandidos in de Verenigde Staten, en (daardoor) hetzelfde gedachtegoed aanhangen en gelijksoortige regels hanteren. De leden van de Bandidos-motorclubs beschouwen zichzelf als leden van de “Red and Gold Family” en zijn onderling betrokken op elkaar en op leden van Bandidos-motorclubs op andere plaatsen in de wereld. In zoverre zijn Bandidos-motorclubs wereldwijd gelijksoortig, zijn hun leden wereldwijd herkenbaar en zijn die leden wereldwijd loyaal (“broederschap”) ten opzichte van elkaar. Voor de conclusie dat de (leden van de) Bandidos-motorclubs daarmee wereldwijd als een zelfstandige eenheid of organisatie naar buiten optreden is dat echter onvoldoende.

Ten overvloede overweegt het hof nog dat het in de wetsgeschiedenis van artikel 10:122 BW, in samenhang gelezen met de wetsgeschiedenis van artikel 2:20 BW, geen aanwijzingen heeft gevonden dat voor het aannemen van het bestaan van een buitenlandse corporatie zoals in artikel 10:122 BW bedoeld, voldoende is dat sprake is van tussen zelfstandige organisaties gemaakte afspraken of afgestemde feitelijke gedragingen, zoals de rechtbank heeft overwogen (onder 3.9 van de beschikking van 20 december 2017). Voor het zijn van een buitenlandse corporatie in de zin van artikel 10:122 BW is weliswaar niet nodig dat de organisatie volgens het recht van dat land als rechtspersoon wordt aangemerkt, maar het moet wel gaan om een als zelfstandige eenheid of organisatie naar buiten optredend lichaam of samenwerkingsverband (zie Kamerstukken II 28764, nr. 6, p. 10-11). Met het begrip corporatie is aangesloten bij de definitie van het nu geldende artikel 10:117 BW. Volgens de wetsgeschiedenis van dat artikel moet de samengaande groep zich als een zelfstandig subject van rechten vertonen en door het recht als eenheid worden behandeld. Contractuele of feitelijke samenwerking is niet voldoende, als daarbij het vereiste van zelfstandigheid ontbreekt (zie Kamerstukken II 24141, nr. 3, p. 14-15 en Kamerstukken II 32137, nr. 3, p. 67).

De conclusie luidt dat niet voldoende is komen vast te staan dat BMC Internationaal kan worden aangemerkt als een corporatie zoals bedoeld in artikel 10:122 BW. Het bezwaar tegen de andersluidende beslissing van de rechtbank slaagt dus. In zoverre zal de beschikking van de rechtbank worden vernietigd. Het verzoek van het OM tegen BMC Internationaal zal het hof alsnog afwijzen.

Het vijfde bezwaar van BMC Sittard en BMC Europe richt zich tegen het oordeel van de rechtbank dat de werkzaamheid van BMC Internationaal in strijd is met de openbare orde. Nu het hof niet heeft kunnen vaststellen dat BMC Internationaal als corporatie bestaat, behoeft dit bezwaar verder geen behandeling meer.

Het tweede bezwaar richt zich tegen het oordeel van de rechtbank dat er een Nederlandse afdeling van de Bandidos Motorcycle Club (“BMC Holland”) bestaat. Dit bezwaar gaat niet op.

Net als de rechtbank, is het hof van oordeel dat er voldoende gemotiveerd feiten zijn aangevoerd die tot de conclusie leiden dat BMC Holland als informele vereniging bestaat. Een informele vereniging is, kort gezegd, een vereniging die niet met een akte van de notaris is opgericht. De rechtbank heeft in haar beschikking van 20 december 2017 onder 3.14 die feiten opgesomd. Ook het hof gaat van die feiten uit. Daartegen zijn niet, of in ieder geval niet voldoende gemotiveerd, door BMC Sittard en BMC Europe bezwaren gericht en door hen zijn ook geen voldoende gemotiveerde feiten aangevoerd die tot een andere conclusie zouden moeten leiden. Er zijn onvoldoende aanwijzingen dat de landelijke organisatie alleen betrekking had op de opstartfase van de Bandidos in Nederland en dat de landelijke organisatie inmiddels (afgezien van de periode na de beschikking van de rechtbank) feitelijk niet meer functioneert, zoals BMC Sittard nog heeft aangevoerd. Dat in hoger beroep is gebleken dat inmiddels op de website www.bandidosmc.com “Holland” niet meer staat vermeld op het overzicht van landen waar BMC actief is en dat ook de link om contact te zoeken met “Holland” is weggehaald, laat onverlet dat het hof moet beoordelen of, de beschikking van de rechtbank weggedacht, BMC Holland bestaat. De feiten die in genoemde beschikking van de rechtbank onder 3.14 zijn genoemd, zijn voldoende om ervan uit te gaan dat er sprake is van een naar buiten optredend landelijk organisatorisch verband van lokale verenigingen (chapters) en individuele Bandidos-leden onder de naam BMC Holland.

Vervolgens moet worden beoordeeld of bij BMC Holland sprake is van een werkzaamheid in strijd met de openbare orde. Tegen de beslissing van de rechtbank dat daarvan sprake is, richten zich de bezwaren 6 en 7. Het hof zal die bezwaren gezamenlijk bespreken.

Uit de wetsgeschiedenis blijkt dat het woord “werkzaamheid” in artikel 2:20 BW in zijn gewone betekenis is gebruikt en omvat “de daden die de rechtspersoon stelt en de woorden die hij spreekt en schrijft, ongeacht op welke wijze blijkt dat die zijn gesteld, gesproken of geschreven in het kader van de organisatie met rechtspersoonlijkheid”. Het uitgangspunt is dat alleen gedragingen van de rechtspersoon zelf als werkzaamheid van de rechtspersoon gelden. Het gaat dan om uitingen en gedragingen (handelen of nalaten) door het bestuur of waaraan het bestuur van de rechtspersoon leiding heeft gegeven of waartoe het bestuur doelbewust gelegenheid heeft gegeven. Die gedragingen worden aan de rechtspersoon toegerekend. Voor toerekening van gedragingen van individuen aan een rechtspersoon als eigen werkzaamheid van de rechtspersoon is niet voldoende dat de rechtspersoon van die gedragingen of van de cultuur waarin die gedragingen plaatsvinden, geen of onvoldoende afstand neemt. Wanneer de rechtspersoon bij gedragingen van derden, zoals leden of binnen- en buitenlandse zusterorganisaties, zelf niet rechtstreeks betrokken is in de zin dat het bestuur daaraan leiding heeft gegeven of daartoe doelbewust gelegenheid heeft gegeven, kunnen die gedragingen aan de rechtspersoon alleen als eigen werkzaamheid worden toegerekend indien bijzondere feiten en omstandigheden daartoe grond geven. Bij de beoordeling of sprake is van een werkzaamheid in strijd met de openbare orde, is de aard van de werkzaamheid van de rechtspersoon van belang, en ook de kennelijke bedoeling bij en de gevolgen van de desbetreffende uitingen en gedragingen.

Het hof zal hierna ingaan op de vraag of sprake is van gedragingen die als eigen werkzaamheid aan BMC Holland kunnen worden toegerekend. Daarvoor zal het eerst vaststellen wie het bestuur van BMC Holland vormt of vormen.

Voor het hof is voldoende duidelijk geworden dat [Persoon E] (hierna: [Persoon E] ) niet alleen president is van BMC Sittard, maar dat hij ook als president van BMC Holland is opgetreden. In die hoedanigheid oefent hij in een zekere mate zeggenschap uit over de Nederlandse chapters en over de daarbij aangesloten Bandidos-leden in Nederland. [Persoon E] presenteert zich als de persoon die het wat BMC Holland betreft voor het zeggen heeft en die BMC Holland naar buiten toe vertegenwoordigt en als haar woordvoerder optreedt. Het hof verwijst daarvoor naar de feiten die de rechtbank in haar beschikking van 20 december 2017 onder 3.14 heeft opgesomd. Hieruit leidt het hof af dat in ieder geval [Persoon E] feitelijk bestuurder van BMC Holland is. Het is niet voldoende duidelijk geworden of [Persoon E] het feitelijk alleen voor het zeggen had of dat er nog andere bestuursleden van BMC Holland zijn. Het OM noemt in het verzoekschrift onder 4.15 de namen van [Persoon F] en [Persoon G] met de functies van vice-president en secretaris/penningmeester, maar het OM vermeldt daarbij niet, in ieder geval niet voldoende gemotiveerd, feiten waaruit volgt dat deze twee personen niet (alleen) bestuurslid zijn van BMC Sittard (zie bijlage 4 van het OM, p. 3) maar (ook) van BMC Holland. Dat BMC Sittard ook wel als moederchapter van de Nederlandse lokale chapters wordt aangemerkt (zie bijlage 2 van het OM), is daarvoor onvoldoende. Dat geldt ook voor zover het OM heeft aangevoerd dat internationale bestuursleden feitelijk als bestuursleden van BMC Holland optreden. Het OM heeft dat onvoldoende concreet gemaakt en onvoldoende onderbouwd. Het hof kan er daarom niet van uitgaan dat BMC Holland ook nog andere bestuursleden dan [Persoon E] heeft.

De volgende gedragingen die kunnen worden toegerekend aan BMC Holland zijn in voldoende mate komen vast te staan.

Op 7 mei 2015 heeft een vechtpartij plaatsgevonden bij een horeca-gelegenheid (Dug Out) in Sittard. Bij de stukken van de procedure horen camerabeelden van die vechtpartij (zie bijlage 44 van het OM). Op die camerabeelden is te zien – dat hebben BMC Sittard en BMC Europe niet voldoende gemotiveerd tegengesproken – dat [Persoon E] daarbij voorop gaat en leiding geeft aan een gecoördineerde vechtpartij van Bandidosleden, gekleed in colors, tegen leden van een support club van Hells Angels. [Persoon E] roept daarbij: “Holland is van ons”. Voor de Dug Out worden personen geslagen, getrapt en geschopt, ook als zij op de grond liggen en ook tegen het hoofd. Daarbij is een boksbeugel gebruikt. Dat hierbij alleen of vooral leden van BMC Sittard betrokken waren, doet er niet aan af dat die gedragingen via [Persoon E] als feitelijk bestuurslid van BMC Holland (ook) als gedragingen van BMC Holland zijn aan te merken. De uitroep “Holland is van ons” getuigt daar ook van.

Over de vechtpartij bij de Dug Out in Sittard heeft [Persoon E] in een interview met dagblad [Dagblad X] , gepubliceerd op [publicatiedatum] verklaard: “Er is daar een bloedneus geslagen, meer niet. Waar hebben we het over? Bikers gaan al sinds jaar en dag wel eens met elkaar op de vuist. Even een pak rammel geven. Net zoals voetbalsupporters dat ook wel eens doen. Een bloedneus moet ik daar zo lang voor zitten? Dat is iets waar je normaal gesproken 100 euro boete voor krijgt” (zie bijlage 9 van het OM). Uit die verklaring volgt dat een bestuurslid van BMC Holland doet alsof het plegen van geweld, zoals bij de vechtpartij in de Dug Out, niet zo erg is en dat hij het kennelijk zelf ook niet erg vindt.

Het bestuur van BMC Holland heeft voorgeschreven dat leden die weg willen, zich in Sittard moeten komen verantwoorden. Het is vervolgens aan het bestuur (“kader”) om te beslissen of een Bandidos-lid in good standing of in bad standing de vereniging mag verlaten. Het OM heeft dat met een voldoende mate van zekerheid aannemelijk gemaakt met zijn bijlagen 2.6, 12 en 37. Het hof leidt daaruit af dat het bestuur van BMC Holland ( [Persoon E] in het bijzonder) ook zeggenschap heeft over de beëindiging van het lidmaatschap van leden van de lokale chapters in good standing of in bad standing. Het OM heeft (met genoemde bijlagen) ook voldoende aannemelijk gemaakt dat Bandidos-leden die in bad standing de vereniging verlaten, te maken (kunnen) krijgen met geldboetes en met geweld of dreiging van geweld tegen hen door Bandidos-leden. Zo hebben Bandidos-leden in november 2014 in het clubhuis een Bandidos-lid (hangaround) van BMC Alkmaar, die in bad standing BMC Alkmaar heeft verlaten, mishandeld, onder andere met een ijzeren staaf, afgeperst en met de dood bedreigd. Daarbij heeft het lid zich zo bedreigd gevoeld dat hij een afspraak maakt om afscheid te nemen van zijn kinderen. Dat volgt uit afgeluisterde gesprekken (zie de bijlage 12 van het OM) en BMC Europe en BMC Sittard hebben dat niet (voldoende) tegengesproken.

Deze gedragingen hebben plaatsgevonden binnen een ook door het bestuur van BMC Holland aangemoedigde en in stand gehouden sfeer van (verheerlijking van) geweld en dreiging met geweld. Die cultuur kenmerkt niet alleen BMC Holland, maar ook de individuele chapters in Nederland waarop BMC Holland invloed uitoefent en waarover BMC Holland een zekere mate van zeggenschap heeft. Leden worden geprezen en beloond wanneer zij geweld hebben gebruikt. Net als de rechtbank in haar beschikking van 20 december 2017 onder 3.30, oordeelt het hof dat het OM met de door hem gegeven informatie met voldoende mate van zekerheid aannemelijk heeft gemaakt dat de expect no mercy-patch als beloning wordt uitgereikt aan Bandidos-leden die voor de club (ernstig) geweld hebben gepleegd. De uitleg van BMC Europe en BMC Sittard is dat (in Europa) de expect no mercy-patch kan worden verdiend als men heeft geleden voor de club en dat de term expect no mercy betekent dat Bandidos-leden geen genade van anderen verwachten. Maar tegenover de grote hoeveelheid informatie die het OM heeft gegeven en waaruit de door het OM bepleite uitleg volgt, hebben BMC Europe en BMC Sittard onvoldoende informatie gegeven om het hof ervan te overtuigen dat hun uitleg van de expect no mercy-patch de goede is. Het OM heeft (met bijlage 12) voldoende aannemelijk gemaakt dat de vrijheid voor een Bandidos-lid om zijn lidmaatschap te beëindigen wordt beperkt door de mogelijkheid dat hij in geval van de zogenoemde bad standing te maken kan krijgen met geweld en boetes en dat BMC Holland op die cultuur invloed uitoefent en daarin zeggenschap heeft. Die gedragingen creëren een cultuur van angst, zowel binnen de organisatie als overigens in de samenleving.

Andere uitingen of gedragingen die als eigen werkzaamheid aan BMC Holland zelf kunnen worden toegerekend, zijn onvoldoende komen vast te staan. Het OM heeft wel een grote hoeveelheid stukken overgelegd waaruit kan worden afgeleid dat (bestuurs)leden van lokale chapters in Nederland en van zusterverenigingen elders in Europa en de wereld (georganiseerde) misdrijven plegen, al dan niet gefaciliteerd en gestimuleerd door het bestuur, in het bijzonder drugsmisdrijven, wapenmisdrijven, geweldpleging en afpersing. Die stukken zijn bijvoorbeeld verklaringen van (ex)Bandidos-leden, verklaringen van leden van andere motorclubs, verklaringen van politie, verklaringen van getuigen, krantenberichten en televisie-uitzendingen. Het hof verwijst naar de feiten die de rechtbank heeft vastgesteld en opgenomen in de beschikking van 20 december 2017 onder 3.28, 3.31 en 3.32, tegen welke vaststelling op zichzelf geen bezwaren zijn geuit. Het OM heeft voldoende aannemelijk gemaakt dat de lokale Nederlandse Bandidos-chapters lid zijn van BMC Holland en dat daarnaast ook de individuele Nederlandse Bandidos (personen) niet alleen lid zijn van hun chapter maar ook van BMC Holland (bijlagen 2 en 4 van het OM). Dat BMC Holland banden heeft met en in zekere mate zeggenschap uitoefent over de lokale Nederlandse chapters, is hiervoor al besproken. Dat BMC Holland met zusterverenigingen in Europa (Denemarken en Duitsland) nauwe banden onderhoudt, blijkt onder andere uit uitlatingen van [Persoon E] (bijlage 9 van het OM, p. 8 en 9). Daarin kondigt [Persoon E] aan dat, als het nodig is, binnen korte tijd Bandidos vanuit Denemarken en Duitsland in Nederland aanwezig kunnen zijn voor beveiliging, wraakacties of voor een confrontatie met Hells Angels. Ook al zijn er onvoldoende aanwijzingen dat deze gedragingen van lokale Nederlandse chapters en van buitenlandse zusterverenigingen en hun leden aan BMC Holland dienen te worden toegerekend, zij vormen wel omstandigheden die de uitingen en gedragingen van BMC Holland, en de sfeer en cultuur waarbinnen deze hebben kunnen plaatsvinden, mede kleur geven en waarvoor het hof de ogen niet kan sluiten.

Uit alles wat hiervoor is overwogen, volgt dat de hiervoor onder 4.24 – 4.26 genoemde uitingen en gedragingen als een eigen werkzaamheid aan BMC Holland kunnen worden toegerekend. Daaruit blijkt een rivaliteit met andere motorclubs, die tegen de aanwezigheid van die motorclubs in Nederland is gericht, en blijkt dat het toepassen van geweld, ook in de openbare ruimte, niet wordt geschuwd en dat het gebruik van geweld wordt aangemoedigd én gebagatelliseerd. Ook het bad standing-beleid gaat met geweld en dreiging van geweld gepaard. Een en ander vormt een daadwerkelijke aantasting van als wezenlijk ervaren beginselen van ons rechtsstelsel, zoals het recht op vrijheid van vereniging (waaronder de vrijheid voor anderen om een vereniging op te richten en de vrijheid om het lidmaatschap van een vereniging te beëindigen) en veiligheid en het beginsel van lichamelijke integriteit van personen. De gedragingen, begaan binnen de sfeer en cultuur zoals hiervoor omschreven, ontwrichten onze samenleving of kunnen die ontwrichten en kunnen niet worden geduld. De verbodenverklaring is een noodzakelijke maatregel om die gedragingen te voorkomen. Ook het hof vindt daarom dat BMC Holland moet worden verboden en ontbonden, omdat de werkzaamheid van BMC Holland in strijd is met de openbare orde. De bezwaren 6 en 7 slagen (in zover) dus niet.

Er zijn niet, in ieder geval niet voldoende concreet, feiten gesteld en te bewijzen aangeboden die, als zij worden bewezen, leiden tot een ander oordeel. Het hof doet daarom niets met het aanbod van BMC Europe en BMC Sittard om bewijs te leveren.

Met hun derde bezwaar hebben BMC Europe en BMC Sittard bezwaar gemaakt tegen de beschikking van de rechtbank onder 3.36. Daar heeft de rechtbank onder andere gezegd dat het verbod van BMC Holland inhoudt dat de aanwezigheid van de Bandidos in Nederland, in welke verschijningsvorm ook, wordt beëindigd. Ook heeft de rechtbank gezegd dat de ontbinding van BMC Holland tot gevolg heeft dat het vermogen van BMC Holland, dat in ieder geval bestaat uit de vermogens van de lokale chapters van de Bandidos in Nederland, moet worden vereffend. Dit bezwaar hoeft eigenlijk niet besproken te worden omdat het, ook als het gegrond is, niet tot een andere beslissing op de verzoeken van het OM kan leiden. Toch vindt het hof het belangrijk hierover iets te zeggen.

De verbodenverklaring en ontbinding van BMC Holland richten zich tegen de informele vereniging die zich onder die naam naar buiten toe heeft gepresenteerd als landelijke vereniging. De lokale Nederlandse Bandidos-chapters en hun leden zijn lid van BMC Holland. Met het verbod en de ontbinding van BMC Holland is het deze (rechts)personen niet langer toegestaan van BMC Holland lid te zijn en het is hen verboden om de werkzaamheid van BMC Holland in welke vorm dan ook voort te zetten.

Maar daarmee is niet gezegd dat het ook de leden van BMC Holland, waaronder dus de lokale chapters, verboden is om te bestaan en om hun eigen werkzaamheid – voor zover die niet (ook) als een werkzaamheid van BMC Holland kunnen worden aangemerkt – voort te zetten. De chapters zijn – voor zover het hof in deze zaak heeft kunnen beoordelen – geen onzelfstandig onderdeel van BMC Holland, maar vormen in zichzelf een bestendige organisatie met leden. Zij zijn daarom zelfstandige informele verenigingen met eigen rechtspersoonlijkheid. Dat de chapters zelfstandige informele verenigingen zijn, leidt het hof af uit de omstandigheden – in samenhang gezien – dat zij een eigen bestuur (president, vice-president, sergeant at arms), een eigen naam, eigen leden, eigen vergaderingen, een eigen contributieverplichting en eigen onderscheidingstekens op de kleding hebben en uit de omstandigheid dat zij zich ook naar buiten toe als zelfstandige eenheid presenteren. Het hof heeft in deze zaak ook niet de werkzaamheid van de chapters beoordeeld maar alleen de werkzaamheid van de rechtspersoon waartegen het verzoek zich richt, namelijk BMC Holland, en de aan die rechtspersoon toe te rekenen uitingen en gedragingen. Het zou zich met de eigen rechtspersoonlijkheid van de chapters niet verdragen als met het verbod en de ontbinding van BMC Holland ook hun aanwezigheid in Nederland wordt beëindigd en ook hun vermogen wordt vereffend. Daarvoor had het OM moeten verzoeken om ook de chapters, zoals BMC Sittard, verboden te verklaren en te ontbinden, maar het OM heeft er uitdrukkelijk voor gekozen om dat niet te doen.

Dat het voor het OM wel heel moeilijk wordt om de aanwezigheid van Bandidos in Nederland te beëindigen als het OM van elke chapter met eigen rechtspersoonlijkheid een verbod en ontbinding moet vragen, zoals het OM op de zitting in hoger beroep heeft aangevoerd, brengt het hof niet op andere gedachten. Met die opmerking lijkt het OM te miskennen dat de mogelijkheden die artikel 2:20 BW biedt, uitdrukkelijk betrekking hebben op rechtspersonen. Daarbij, en bij de door de rechter bij toepassing van artikel 2:20 BW in acht te nemen terughoudendheid en het recht van een rechtspersoon om zich tegen een dergelijk verzoek te kunnen verweren, past dat in beginsel voor elke rechtspersoon afzonderlijk moet worden vastgesteld of sprake is van een werkzaamheid in strijd met de openbare orde.

De rechtbank heeft de beschikking uitvoerbaar bij voorraad verklaard voor zover het de verbodenverklaring en ontbinding van BMC Holland betreft. Volgens de wetgeschiedenis van artikel 2:20 BW is het eigenlijk niet de bedoeling van de wetgever geweest dat de rechter een beschikking waarin een verbodenverklaring en ontbinding wordt uitgesproken uitvoerbaar bij voorraad verklaart (Kamerstukken II 17476, nr. 5-7, p. 8). Ontbinding is een onherroepelijke ingreep en artikel 140 lid 2 van het Wetboek van Strafrecht verbindt ook alleen gevolgen aan een onherroepelijke verbodenverklaring. Nu tegen de uitvoerbaarverklaring bij voorraad geen bezwaar is gericht, moet het hof deze beslissing evenwel eerbiedigen.

BMC Sittard en BMC Europe hebben gevraagd om het OM te veroordelen in de kosten die zij voor deze procedure hebben gemaakt.

Voor een veroordeling van het OM tot betaling van de kosten van de procedure bij de rechtbank en het hof in de zaak tegen BMC Holland is geen reden. Het OM is in die zaak namelijk niet in het ongelijk gesteld.

Voor een veroordeling van het OM tot betaling van de kosten van de procedure bij de rechtbank en bij het hof in de zaak tegen BMC Internationaal is wel een reden. Het OM is in die procedure namelijk in het ongelijk gesteld, gelet op wat BMC Europe (met BMC Sittard) in die zaak als verweer heeft gevoerd. BMC Sittard en BMC Europe hebben samen één beroepschrift ingediend, waarvoor zij samen € 726,– griffierecht hebben betaald. Het hof zal het bedrag aan griffierechtkosten in het principaal hoger beroep aan de kant van BMC Europe vaststellen op de helft van dat bedrag. Over de kosten van het salaris van de advocaat merkt het hof het volgende op. Het hof berekent het salaris van de advocaat volgens een vast tarief (het zogenoemde liquidatietarief). Het salaris van de advocaat van BMC Europe voor de procedure bij de rechtbank zal het hof vaststellen op de kosten van het verweerschrift van BMC Europe en de helft van de kosten van de twee zittingen bij de rechtbank. Het salaris van de advocaat van BMC Europe voor het principaal hoger beroep zal het hof vaststellen op de helft van de advocaatsalariskosten van BMC Sittard en BMC Europe samen die zijn gemaakt voor het beroepschrift en het bijwonen van de zitting bij het hof. De kosten voor de procedure bij het hof in het incidenteel hoger beroep aan de kant van BMC Europe zal het hof vaststellen op nihil (dat betekent: niets).